Ezelsoor van Kees Stip is een miniem boekje dat ik op de boekenmarkt in Deventer op de kop heb getikt. Eigenlijk alleen vanwege het omslag dat mij heel erg beviel.
Op voor- en achterzijde zien we respectievelijk een mannetjes- en vrouwtjesezel. Het geheel is in zwart en geel gedrukt. Maar door gebruik te maken van uitsparingen uit beide drukgangen doet ook de kleur van het vezelige omslagkarton ‘als kleur’ mee (zo ontstaan mede de poten en het lijf van de ezel op de voorzijde; en het vlak rond ‘oor’). Bovendien zijn het geel en zwart gedeeltelijk over elkaar gedrukt en gedeeltelijk niet waardoor er twee zwarten ontstaan (het vlak rond ‘ezels’ is minder diepzwart). Het geheel is een spel van positief en diapositief in zwart en geel en wit. De diepte in de oren wordt gesuggereerd door ingeplakte stukjes tekst uit een krant of tijdschrift.* Eerst dacht ik dat de vier oortjes boven aan het omslag beschadigd waren door gebruik. Maar wie goed kijkt, ziet dat de krantentekstjes deels over de verder onbedrukte witte oortjes van het omslag vallen. Het is een ontwerpgrapje: ezelsoortjes in de ezelsoren die precies in de vier hoeken van het omslag eindigen.
De naam van de ontwerpster staat op de achterkant: ‘Dalenoord’ staat voor Jenny Dalenoord, geboren op 17 juni 1918 in Cheribon op Java. Ze illustreerde heel veel boeken, van zichzelf, maar ook van beroemde schrijfsters als An Rutgers van der Loeff, Els Pelgrom, Miep Diekman en Annie M.G. Schmidt. Daarnaast was ze bekend om haar vrije werk waarin ze heel verschillende technieken en materialen gebruikte. Dat vrije kunstenaarschap is in dit omslag terug te zien in het gebruik van druktechniek, de getekende letters en het gebruik van de tekstsnippers.
Deze ezeltjes zijn niet de enige die ze maakte. In december 1952 ontving ze voor haar linoleumsnede Ezelmarkt in Granada de Jacob Maris Materiaalprijs in de categorie grafiek (2de prijs achter Hubert Bekman, zie krantenknipsel).
Van de schrijver, Kees Stip, ook bekend als Trijntje Fop, leerde ik vroeger geestdriftig een aantal dierenverzen uit het hoofd. Maar Ezelsoor is proza, in 1957 geschreven voor de
Nederlandse Boekverkopersbond, ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de bond. Het verhaaltje, over een verliefd boek dat na jaren van omzwervingen in tweedehandszaakjes eindelijk zijn geliefde Franse boekje met het witte kaft terugvindt, komt nu nogal belegen over. Ook de woordgrapjes werken minder goed dan in de verzen. Kees Stip schreef er enkele met de titel Op een ezel waarvan ik deze vanwege het ‘oor’ het meest toepasselijk vindt:
Een ezel klaagde in De Koog:
“De splinters in ons eigen oog
Zijn balken in eenanders ogen.”
Zijn zuster sprak toen onbewogen:
“Dat heeft dan altijd nog iets voor
op balken in eenanders oor.”
De uitgever van Kees Stip, L.J.C. Boucher uit Den Haag, had een grote voorliefde voor mooi verzorgde boeken en deed de typografie van dit kleine boekje, bijna een schriftje, zelf. Hij gebruikte daarvoor de 10 punts Caledonia letter van W.A. Dwiggins (ca. 1938). Opvallend is dat het boekje geen paginacijfers heeft meegekregen (en geen ISBN). Het is antiquarisch op het internet al voor een paar euro te verkrijgen. Wie de inhoud niet interessant genoeg vindt, vouwt het open en heeft een prachtig plaatje.
* Uit de schaarse stukjes woord maak ik op dat het gaat over (de schilderkunst aan) het Montenegrijnse hof van de Crnojevic-dynastie in de 15e eeuw. Voor boekhistorici is dit geen onbelangrijke familie omdat Djuradj Crnojevic in 1493 de eerste drukkerij in Zuidoost-Europa oprichtte in de Montenegrijnse hoofdstad Cetinje. Van deze pers zijn vijf religieuze boeken bewaard gebleven. Ezeltjes waren overigens tot voor kort overal in de Montenegrijnse bergen aanwezig.
Meer informatie over Jenny Dalenoord:
Ina Versteeg, Jenny Dalenoord. Deel 7 uit de serie Haags Palet, Stichting Haagse Beeldende Kunst en Kunstnijverheid, 2004; waaraan ik informatie en de zwart-witte ezelplaatjes heb ontleend.
- http://www.panorama-mesdag.com/#pagina=1244 (over haar tentoonstelling in Mesdag)
- http://www.archive.org/details/9antsJennyDalenoordatKrisKrasbookshop (een filmpje waarin Jenny Dalenoord te zien is)